Cusco’daki 4. günümde İnka kültürünü yakından tanımak üzere Maras ve Moray gezimi planlamıştım. Bu 2 bölgeyi rehber eşliğinde gezebilmek için yine otelimin önerdiği tur firmasıyla anlaştım fakat tek kişi olduğum için sabah otelden beni almaya gelmediler. Tabii başka tur firmaları da çoktan yola koyulduğu için otelimin ayarladığı taksiyle anlaşıp yola koyuldum. Zaman değerliydi, internetten okuduğum kaynaklarla yetinip 2 bölgeyi yerinde görecek ve fotoğraflayacaktım.

İlk durağım Cusco merkezden 60 km uzaklıkta bulunan Maras tuzlasıydı. Girişte her turistik bölgede olduğu gibi hediyelik eşya ve teraslardan elde edilen tuzların satıldığı dükkanlar sizi bekliyor olacak. Burası Cusco bölgesinde en ucuza alış veriş yapabileceğiniz bölgelerden birisi.

Tuzlaya girdiğiniz anda beyaz tuz tarlaları gözünüzü kamaştırıyor ve kurumaya yakın farklı tondaki tuz terasları size renk cümbüşü sunuyor. Turistlerin tuz tarlalarının içine girmesi istenen bir olasılık olmadığı için yukarıdan patika yolu takip edip bu görsel şölene ortak olabiliyorsunuz. İçeride her an çalışan işçileri görebilirsiniz.

Maras tuzlası, Peru’nun Cusco şehri yakınlarında Qaqawiñay Dağı yamaçlarında, 3380 mt yükseklikteki Urubamba Vadisi’nde yer alıyor. Dağın bir yamacına teraslar oluşturulmuş ve bu terasları da 5000’den fazla bölüme ayırmışlar. Yer altından çıkan tuzlu maden suları bu teraslarda güneş altında kurutularak tuz elde ediliyor.

Maras Dünya’da bilinen en eski ve en büyük tuz tesisidir.

Teras umduğumdan çok büyük olduğu için havadan görüntülemeyi çok istemiştim fakat her yerde drone yasağı tabelasını görünce moral bozukluğu yaşamıştım. Ama çıkmaya yakın havada drone görünce cesaretimi topladım ve aşağıdaki kaydı aldım.

Yaklaşık 1 saat Maras tuzlasında gezdikten sonra 20 dakika uzaklıktaki Moray için yola koyuldum.

Moray laboratuvarı İnkalar’ın Kutsal Vadi’sindeki eski bir tarım araştırma merkezidir. Deniz seviyesinden yaklaşık 3500 m. yükseklikte yer alan, çeşitli yükseklikteki teraslardan ve su kanallarından oluşan Moray kalıntıları Cuzco şehrinin yaklaşık 50 km kadar kuzeybatısında, Maras tuzlalarına 7 km. mesafede bulunur.

Moray en sıra dışı İnka kalıntılarını içermektedir. Bunların sıra dışı olmalarının nedeni, bir amfi tiyatro gibi, birbirinin içinde yer alan dairesel tarım teraslarından oluşmalarıdır. Yani, sit alanı, ilk bakışta eş merkezli halkalar biçimindeki tarım teraslarından oluşan amfi tiyatrolar görünümündedir. Burası aslında kültür deneylerinin yapıldığı bir tarımsal araştırma merkeziydi. Bu kalıntıların laboratuvar olarak adlandırılmasının nedeni, bunların, değişik tarım ürünlerini değişik sıcaklık, yükseklik ve sulama şartlarında test etmek için yapıldığının düşünülmesidir.

Tarım teraslarının farklı konumları küçük bir iklim farkı yaratır: Merkezde bulunan en alttaki teraslarda sıcaklığın maksimum olmasına karşın, teraslar yükseldikçe sıcaklık düşmektedir. Bu yapıların bir kısmının derinliği 100 m.’yi bulmaktadır ve bu da en üstteki teras ile en alttaki terasın sıcaklık farkının 5°C dereceyi bulmasına neden olmaktadır. Bu sıcaklık farkları da, iklim farklılıklarının oluşturulmasına imkan vermekteydi.

Böylece 20 kadar farklı iklim çeşidi oluşturularak bitkiler üzerinde deneyler yapılıyordu. Moray’ın özellikle, İnka İmparatorluğu topraklarındaki tarımsal verimleri tahmin etmek üzere kullanıldığı düşünülmektedir. Destek duvarlarıyla oluşturulan teraslar verimli topraklar içermekte olup, karmaşık bir sulama sistemiyle sulanıyordu ki, bu sayede yaklaşık 250 bitki türü denenebiliyordu. *Wikipedia

İnka uygarlığının tarıma verdiği önem sayesinde tüm dünyaya patates ve mısır yayılmış. Cusco’da gezerken marketlerde çok farklı türlerde patates ve çok iri taneli mısır görebilirsiniz. Kuzey Peru’dan, yani daha tropikal iklimde ise “Tomati” (Domates) üretiliyormuş. Yani soframızın en önemli gıdalarını İnka’lara borçluyuz.

Bu kadar gelişmiş bir tarım anlayışına sahip İnka’lar parayı, tekerleği ve yazıyı icat etmemişler. Haliyle para olmayınca vergi de olmamış. Hiç kimse aç veya fakir değilmiş. Her toprak parçasından elde edilen ürünlerin bir kısmı hanedan için ayrılır, bir kısmı o toprakta çalışan insanlara dağıtılır, kalan kısmı da yoksullar için köyün ortak ambarında saklanıyormuş. Kıtlık veya acil durumlar için Maras’dan elde edilen tuz ile eti, Moray’dan elde edilen meyve sebzeyi de dondurarak kurutuyorlarmış

Avrupa’daki sapiens türünden çok daha medeni yaşadıkları kesin olan bu toplum, yazıyı ve tekerleği icat edememenin sıkıntısını bilimde geri kalarak yaşamış ve İspanyollar tarafından istilaya uğramışlar.

Muhteşem Moray laboratuvarına girdiğinizde sizi yan yana 4 laboratuvar terası bekliyor. Bu teraslar arasında yaklaşık 1 saatinizi harcayabilirsiniz. Fotoğraflarda küçük görünüyor olabilir ama bu yükseklikte teraslar arasında gezmek yine düşük oksijen seviyesi nedeniyle kolay olmayabilir. Aşağıdaki videoda 4. günümde hala ne kadar zor nefes aldığımı duyabilirsiniz.

Tek fotoğrafa 4 terası sığdırmak imkansızdı ve Moray girişinde ısrarla içeride drone uçurmanın yasak olduğu anlatılınca uzak bir noktadan 4 terası da fotoğraflamak istedim.

Moray’da geliştirilen bitki türleri Pisac bölgesinde farklı yüksekliklerde konumlandırılmış teraslarda yetiştirilerek Kutsal vadide yaşayan İnka’ların besin ihtiyacını karşılıyormuş.

Ne uygarlık ama…

Sonraki durak Pisac…

Birhan Uğuz